حتما براي شما هم پيش آمده كه غذايي لذيذ و خوشمزه درست كرده‌ايد، سفره را چيده‌ايد و منتظر فرزندتان نشسته‌ايد تا با هم غذا بخوريد؛ اما وقتي او سر سفره مي‌آيد، با بداخلاقي و ناراحتي، ظرف غذا را كنار مي‌زند و هيچ چيز نمي‌خورد. گاهي هم ممكن است با غذايش بازي كند و فقط چند لقمه‌اي از آن بخورد.
اگر اين براي شما اتفاقي طبيعي است كه هميشه تكرار مي‌شود، آيا به اين موضوع فكر كرده‌ايد كه اين عادت را تغيير دهيد؟ به دنبال راه‌حلي بوده‌ايد كه او را تشويق كنيد بهتر غذا بخورد؟ اگر فكر مي‌كنيد تغيير اين عادت ممكن نيست، بايد بدانيد به شيوه‌هاي مختلف مي‌توان عادات تغذيه‌اي كودك را بهبود بخشيد.
برليانت بزرگمهر، مسوول كميته آموزش همگاني انجمن تغذيه ايران در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره بي‌اشتهايي كودكان توضيح مي‌دهد: بي‌اشتهايي كودكان، مساله‌اي است كه بسياري از مادرها از آن شكايت دارند؛ به خصوص درباره بچه‌هاي زير سن مدرسه يا حتي در سنين مدرسه، اما بايد توجه داشته باشيد كه بي‌اشتهايي كودكان دلايل مختلفي دارد كه يكي از مهم‌ترين آنها دلايل رواني است.
وي با اشاره به عوامل رواني بي‌اشتهايي بچه‌ها مي‌گويد: گاهي بچه‌ها نسبت به بعضي مواد غذايي شرطي مي‌شوند. به عنوان مثال اگر كودك روز خوبي در مدرسه نداشته و نمره خوبي نگرفته باشد، ممكن است نسبت به غذايي كه آن روز جلويش مي‌گذارند، حس بدي پيدا كند.
بزرگمهر با تاكيد بر اين‌كه بي‌اشتهايي به هر علتي ايجاد شود، مي‌تواند به سلامت كودك لطمه بزند، مي‌افزايد: گاهي بچه‌ها از بوي غذايي خاص (مثلا ماهي) خوششان نمي‌آيد و نسبت به آن حساس هستند. گاهي نيز مصرف ميان وعده‌ها در ساعات نزديك به وعده غذاي اصلي مي‌تواند باعث شود كودك تمايلي به غذا خوردن نداشته باشد؛ بخصوص ميان وعده‌هاي چرب مانند چيپس و پفك يا ميان وعده‌هاي شور و شيرين.
به گفته وي، هيجان زياد كودك هنگام غذا خوردن يا در ساعات نزديك به صرف غذا نيز از ديگر عوامل بي‌اشتهايي است. البته تفاوتي ندارد كه اين هيجان مثبت باشد يا منفي، چون در هر صورت مي‌تواند سبب بي‌اشتهايي كودك شود.
بازي با اسباب‌بازي جديد، تماشاي كارتون يا بازي با دوستان هنگام صرف غذا يا قبل از آن، همه از جمله مواردي است كه مي‌تواند سبب ايجاد هيجان و در نتيجه بي‌اشتهايي كودك شود.
چه كار بايد كرد؟
اگر فرزند شما هم تمايلي به غذا خوردن ندارد، بيكار ننشينيد. از همين حالا دست به كار شويد و تا دير نشده است عادت‌هاي غذايي او را تغيير دهيد. البته حواستان باشد اشتباه نكنيد؛ اصرار زياد و مجبور كردن كودك، تنبيه كردن و مورد تمسخر قرار دادن او، دردي را درمان نمي‌كند. به جاي اين كارها غذاهايي متفاوت و آنچه او دوست دارد، برايش آماده كنيد.اگر كودك طعم و عطر غذا را دوست داشته باشد، حتما با ميل و اشتياق بيشتري آن را مي‌خورد. برليانت بزرگمهر در اين زمينه يادآور مي‌شود: يكي از عوامل مهم براي برطرف كردن بي‌اشتهايي كودك، آماده كردن غذايي خوش رنگ و بوست. اگر او غذايي خاص را دوست ندارد، مي‌توانيد رنگ و بوي غذا را با استفاده از ادويه‌هاي مختلف يا آب ليموترش تازه تغيير دهيد؛ البته دقت داشته باشيد مصرف زياد ادويه براي كودك مناسب نيست و فقط بايد از مقدار كمي ادويه كمك بگيريد.
وي درباره مواد غذايي خاصي كه كودك، طعم آنها را دوست ندارد، مي‌گويد: اگر كودك مواد غذايي خاصي مانند گوشت يا تخم‌مرغ را دوست ندارد، مي‌توانيد بتدريج او را به اين طعم عادت دهيد. براي اين كار بايد مقدار خيلي كمي از اين مواد را چرخ كنيد و طوري كه كودك متوجه نشود، با غذايي كه دوست دارد مخلوط كنيد.
به گفته بزرگمهر، زماني كه ذائقه كودك به طعم غذايي خاص عادت كند، اگر مقدار آن بتدريج افزايش يابد، ديگر كودك را آزار نخواهد داد.
همانطور كه گفته شد، كودك نبايد نزديك به زمان صرف غذا، به كاري كه هيجان دارد مشغول شود. به همين دليل بهتر است هنگام صرف غذا تلويزيون را خاموش و بحث‌ها را هم به بعد از اين زمان موكول كنيد. همچنين ميان‌وعده‌ها را نبايد در ساعت‌هاي نزديك به وعده غذاي اصلي به كودك بدهيد.
مسوول كميته آموزش همگاني انجمن تغذيه ايران با تاكيد بر اين‌كه پدر و مادر هميشه بايد الگوي خوبي براي فرزندان باشند، مي‌گويد: پدر و مادر بايد از ابتدا جلوي كودك از مواد غذايي مفيد استفاده كنند تا او ببيند و به مصرف اين مواد عادت كند. همچنين آنها بايد از خريد و نگهداري مواد غذايي مضر مانند چيپس و نوشابه‌هاي گازدار خودداري كنند.
به گفته وي، آگاهي كودك بسيار مهم است و به همين دليل بايد به زبان كودكانه، او را با خواص مواد غذايي آشنا كنيد.
غذا بله، دارو خير!
خيلي از پدر و مادرها به محض اين‌كه فرزندشان غذا نمي‌خورد، خيلي راحت چند بسته قرص يا داروهاي ديگر تهيه مي‌كنند و مي‌خواهند با خوراندن اين داروها به كودك مشكل را برطرف كنند. بزرگمهر با تاكيد بر اين نكته كه دارو به هيچ وجه نمي‌تواند جايگزين غذا شود، توضيح مي‌دهد: بهتر است كودك را به خوردن غذا عادت دهيد. چون داروها و مكمل‌ها سبب ايجاد عوارض جانبي مي‌شود. همچنين دارو فاقد فيبر است و در نتيجه مي‌تواند سبب بروز مشكلاتي براي سلامت كودك شود.
وي درباره ديگر مشكلات مصرف داروها مي‌گويد: در چنين شرايطي، بدن به مصرف مقدار زياد مواد غذايي عادت مي‌كند. در نتيجه اگر روزي اين داروها استفاده نشود و فرد به مقدار عادي غذا مصرف كند، نيازهاي او تامين نشده و دچار سوءتغذيه مي‌شود.
مشكلات روحي؛ مهم‌ترين علت بي‌اشتهايي بچه‌ها
بزرگمهر با اشاره به اين‌كه مشكلات جسمي هم مي‌تواند سبب بي‌اشتهايي كودك شود، توضيح مي‌دهد: كم‌خوني، شكاف سقف دهان، بيماري‌هاي عفوني و تبدار نيز مي‌تواند باعث بي‌اشتهايي كودك شود. در اين موارد براي برطرف شدن بي‌اشتهايي بايد بيماري‌هاي جسمي را درمان كرد؛ اما در اغلب موارد، مشكلات روحي دليل بي‌اشتهايي كودك است.وي درباره بچه‌هايي كه با تولد نوزادي جديد در خانواده روبه‌رو مي‌شوند، توضيح مي‌دهد: در اين شرايط، معمولا بچه‌ها بي‌اشتها مي‌شوند؛ اين بي‌اشتهايي يا آگاهانه است و با اين كار كودك مي‌خواهد با پدر و مادر لجبازي كند يا اين‌كه غيرارادي است، يعني كودك افسرده مي‌شود و نمي‌تواند غذا بخورد.
به گفته بزرگمهر، بچه‌هايي كه پدر و مادرشان از هم جدا مي‌شوند يا يكي از والدين فوت مي‌كند، بچه‌هايي كه زياد مورد سرزنش قرار مي‌گيرند و تنبيه مي‌شوند، بچه‌هايي كه دائم با ديگران مقايسه مي‌شوند و در كل بچه‌هايي كه خيلي مورد توجه خانواده نيستند، آگاهانه يا غيرارادي بي‌اشتها مي‌شوند.
مسوول كميته آموزش همگاني تغذيه به والدين توصيه مي‌كندبايد مراقب رفتارشان در مقابل بچه‌ها باشند. بچه‌هايي كه خيلي لوس هستند و بچه‌هايي كه مورد بي‌مهري خانواده قرار مي‌گيرند، هر دو در برابر غذا خوردن مقاومت مي‌كنند. بنابراين پدر و مادرها و حتي خواهر و برادرهاي بزرگ‌تر بايد رفتاري طبيعي و منطقي با بچه داشته باشند.