هر انسانی طبعاً خودش را دوست دارد و می خواهددیگران به شخصیت او احترام بگذارند و از او قدردانی کنند. تشویق درست، به جا و بهموقع باعث رشد اعتماد به نفس در انسان می شود. تشویق بر خلاف تنبیه که از عواملبازدارنده است عاملی ترغیب کننده است که به انسان نیرو می دهد...
تشویق و تنبیه از ابزارهایی است که والدین برای تربیت کودکان به کار می گیرند. در روان شناسی و تعلیم و تربیت ، امر تشویق و تنبیه یکی از عوامل و محرک های مهمیادگیری تلقی می شود. تشویق و تنبیه یکی از شاخص های مهم برقراری روابط انسانی استکه اعمال درست آنها زمینه های برقراری روابط انسانی را فراهم می سازد. تشویق وتببیه گستره وسیعی از فعالیت ها را در بر می گیرد.و بر بسیاری از شاخص های دیگر اثرمی گذارد. کارشناسان معتقدند برای رشد عاطفی و ذهنی کودک پاداش و تببیه لازم است. این ابزارها مانند همهروش ها و فنونتربیتی آن گونه از حساسیت خاصی برخوردار است که کاربرد به موقع آن آثار مثبت وسازنده و کاربرد نابجای آن سبب بوجودآمدن رفتارهای منفی و مخرب مانند افسردگی،ناکامی، بی تفاوتی، تعارض و گاه پرخاشگری در بین تربیت شوندگان میشود.
تعریف تشویق و تنبیه را بدانیم
تشویق در لغت به معنای به شوق در آوردن و کار کسی را ستودن و او را دلگرم ساختناست. تشویق از تمایلات فطری هر انسانی است که تا پایان عمر در او باقی می ماند.وتنبیه عبارت است از آگاه ساختن فرد نسبت به نتایج نامطلوبش. در تعلیم و تربیت وقتیاز تشویق و تنبیه صحبت می شود منظور این است که کودک را با رفتار درست و نادرستآشنا کنیم و نتیجه عمل نیکو و عواقب رفتار ناپسند را به او بشناسانیم.
نکاتی در مورد تشویق و تنبیه کودکان
هر انسانی طبعاً خودش را دوست دارد و می خواهد دیگران به شخصیت او احترامبگذارند و از او قدردانی کنند.تشویق درست، بهجا و به موقع باعث رشد اعتماد به نفس در انسان می شود.تشویق برخلاف تنبیه که از عوامل بازدارنده است عاملی ترغیب کننده است که به انسان نیرو میدهد. شخصی که تشویق می شود از کار و زحمت خود احساس رضایت می کند و همین رضایت خاطراست که جلو خستگی و بی میلی او را می گیرد. تشویق شخصیت فرد را احیا می کند. گاهییک تحسین ساده مسیر زندگی فرد را دگرگون می سازد. اصولاً تشویق در نهاد کودک تاثیر فوق العاده ای دارد و او رابه انجام کارهای نیکوتر ترغیب می کند. حال اگر کودک در کارهای خوب مورد تحسین قرارگیرد به آن کارها متمایل می شود و برعکس.تاثیر گذارترین نکته،تشویق کودک به کارهای درست است مثلاً به او بگویید: تو تختخوابت را بدون اینکه ازتو خواسته شود، مرتب کردی و این عالی است. این جملات او را به رفتار هر چه بهترتشویق می کند و مسلماً نتایج بهتری نسبت به زمانی که او را سرزنش می کنید خواهدداشت.
تشویق انواعمختلفی دارد. گاه به صورت دلجویی است. گاه عبارتی محبت آمیز. برخی اوقات یک نگاهتوام با لبخند و نشاط و زمانی وعده تعریف یک قصه و.. باید توجه داشت که تشویق به سنو درک کودک و نوع عمل او بستگی دارد
اما در این بین لازم است بدانیم تشویق زمانی موثر واقع می شود که اصولی رادر آن رعایت کنیم که از جمله آن اصول عبارتند از:
**علت تشویق باید برای کودکمشخص شود. هنگام تشویق کودک باید بفهمد به چه جهت مورد تحسین قرار گرفته است.
**پاداش معمولاً برای پیشرفتو موفقیت پرداخت می شود و پیامد آن است و با رشوه فرق دارد که معمولاً قبل از انجامدادن عمل پرداخت می شود. تشویق بدون دقت ممکن است به صورت رشوه در آید و اعمال کودکبه پاداش وابسته شود و پرتوقع و طلبکار پرورش یابد و در همه جا انتظار پاداش عملییا معنوی داشته باشد. بنابراین تشویق نباید شکل رشوه به خود بگیرد که در این صورتاثر مثبت و سازنده ای نخواهد داشت.
**پاداش و تنبیه در صورتیموثر است که متناسب با عمل و به موقع و بلافاصله اعمال شود.
**تشویق باید هر چند وقت یکبار و در برابر کارهای برجسته کودک باشد نهبه صورت همیشگی و برای هر کاری. زیرا در این صورت تشویق تاثیر خود را از دست خواهدداد.
**تشویق برای دلخوشی نباشدبلکه کار کودک واقعاً در خور تشویق باشد.
**توجه کنید که به هنگامتعریف از فرزندتان به نکات منفی او اشاره نکنید. مثلاً آفرین من اصلاً فکر نمی کردمتو بتوانی این کار را انجام دهی.
**به نکات مثبت وجودفرزندتان توجه کنید.اگر کودک شما در یک زمینه خاص توانایی و استعداد دارد حتماً آنرا شناسایی کنید و با تشویق آن باعث ایجاد پشتکار و میل به تمرین بیشتر در اوشوید.
**تشویق نباید از حد اعتدالتجاوز کند. زیرا ممکن است کودک را به خودبینی و خودستایی گرفتار کند. وقتی که بچهها را تحسین می کنید آنها به خوبی متوجه این نکته می شوند که آیا واقعاً کار خوبیانجام داده اند و شایسته تعریف و تمجید هستند یا نه. مثلاً این که تو نابغه ایتعریف اغراق آمیزی است و هیچ تاثیر مثبتی ندارد.
** تشویق انواع مختلفی دارد. گاه به صورت دلجویی است. گاه عبارتی محبت آمیز. برخی اوقات یک نگاه توام با لبخند ونشاط و زمانی وعده تعریف یک قصه و.. باید توجه داشت که تشویق به سن و درک کودک ونوع عمل او بستگی دارد.
نکاتی از تنبیه بدانیم
متاسفانه برخی والدین تنها راه تربیت فرزندشان را تنبیه بدنی می دانند. تنبیهبدنی به معنای کتک زدن که متاسفانه هنوز هم تا حدودی رایج است. فقط یکی از انواعمتعدد تنبیه است. باید در نظر داشت که به جای تنبیه و اعمال خشونت فیزیکی راههایبهتری می توان پیدا کرد. تنبیه بدنی عوارض متعددی در رفتار و روحیه کودک دارد.
کارشناسانمعتقدند برای تربیت کودکان نباید از تنبیه بدنی استفاده کرد زیرا موجب اختلالاترفتاری کودکان می شود
کارشناسان معتقدند کودکانی که تنبیه بدنی می شوند بیشتر از سایر کودکان مضطرب وپرخاشگرند. کودکانی که مکرراً تنبیه می شوند یاد می گیرند از بزرگسالان تنبیه کنندهدوری کنند و در نتیجه این بزرگسالان فرصت کمتری برای آموزش دادن رفتار مطلوب دارند. کارشناسان معتقدند برای تربیت کودکان نباید از تنبیه بدنی استفاده کرد زیرا موجباختلالات رفتاری کودکان می شود. تهدید و تنبیهبه خصوص تنبیه بدنی اضطراب زیادی در بچه ها ایجاد می کند و این اضطراب می تواندعامل بازدارنده ی یادگیری باشد. تنبیه بدنی به عنوان عاملبازدارنده چندان سازنده نیست زیرا کودک ممکن است از ترس کتک به ظاهر مرتکب خلافنشود اما عادت زشت خود را از دست ندهد.
بنابراین راههای دیگری به جای تنبیه خشن عبارتنداز:
محروم سازی:به این صورت اجرا می شود که کودکان را از موقعیت فعلی دورمی کنند. هر گاه کودک از موقعیت خود سوء استفاده می کند تنبیه مناسب آن است که ویرا از چیزی که مورد علاقه اش است محروم سازید. برای مثال اگر کودک از وسایل خودبرای زد و خورد استفاده می کند بهتر است آن وسیله را از او بگیرید. چند دقیقه محرومکردن برای تغییر دادن رفتار کافی است. ضمن اینکه به والدین عصبانی نیز یک مهلت آرامشدن می دهد. محروم سازی هنگامی بیشترین تاثیر را دارد که شی مورد علاقه کودک، عاملاصلی رفتار ناپسند وی باشد. در غیر این صورت این تنبیه موثر واقع نمی شود.
حذف کردن امتیازات:مثلتماشا نکردن برنامه مورد دلخواه...
بنابراین اصول تنبیه خوب عبارتنداز..
**تنبیه با جرم و خطای کودکمتناسب باشد و بیدرنگ پس از ارتکاب خطا انجام گیرد.
**تنبیه نباید کودک را تحقیرکند و خشم او را برانگیزد. هنگامی که می خواهید کودک را تنبیه کنید رفتار و عملزشتش را نکوهش کنید نه شخصیت او را . یعنی از به کار بردن کلماتی نظبر " تو کی آدممی شوی " یا " دیگه دوستت ندارم" خودداری کنید. این کلمات فقط امنیت کودک را به خطرمی اندازد و هیچ گونه ارتباطی به رفتار یا اعمال کودک ندارد.
**تنبیه باید ثابت باشد وکودک بداند که در صورت رعایت نکردن مقررات، آن تنبیه اجتناب ناپذیر است. اجازه دادنبه کودکان که در برخی موقعیت ها به طور نامناسب رفتار کنند و در موقعیت های دیگرسرزنش شوند آن ها را گیج می کند و رفتار ناخوشایند ادامه می یابد.
** تنبیه با استدلال همراه باشد به طوری که کودک آن را بی طرفانه و عادلانه تلقی کند.