اسم دكتر كه مي‌آيد چشم‌هايش پر از اشك مي‌شود و دست و پايش مي‌لرزد. شروع به گريه مي‌كند و با اين كه حال خوبي ندارد، التماس مي‌كند پيش پزشك نرود. اين حالات براي پدر و مادران كودكاني كه از دكتر مي‌ترسند كاملا آشناست.
هر كسي از چيزي مي‌ترسد. ترس از تاريكي، ترس از بلندي، ترس از تنهايي، ترس از اجتماع، ترس از حيوانات و... ترس از پزشك هم نوعي ترس است كه معمولاً در ميان كودكان ديده مي‌شود. ترس از پزشك، ترس از آمپول و به طور كلي ترس از درمان‌هاي پزشكي باعث عدم مراجعه بيمار به پزشك معالج مي‌شود و حتي در فرد احساس اضطراب مي‌كند. البته به طور طبيعي مراجعه به پزشك نوعي اضطراب ايجاد مي‌كند، اما هر اضطراب و ترسي را نمي‌توان ترس بيمارگونه از پزشك ناميد. بعضي از اين ترس‌ها در كودكان از تجربه تلخي كه از مراجعه قبلي به پزشك داشته‌اند ناشي مي‌شود.
كودكي كه از دكتر رفتن به شدت مي‌هراسد نگراني زيادي از خود بروز مي‌دهد و به راحتي نمي‌تواند روي مسائل ديگر تمركز كند و با رسيدن به مطب پزشك دچار وحشت و هراس مي‌شود. در اين شرايط كودك عرق مي‌كند، بدنش مي‌لرزد، شروع به گريه مي‌كند، تنفسش تند و دچار حالت تهوع و سرگيجه مي‌شود. اغلب از وارد شدن به اتاق دكتر خودداري مي‌كند. در موارد شديدتر سرعت ضربان قلب بالا مي‌رود، فشار خون افزايش پيدا مي‌كند و همين امر باعث تهوع، سرگيجه و حتي غش مي‌شود.
كابوس تزريق آمپول
يكي ديگر از شايع‌ترين ترس‌هايي كه در همه سنين وجود دارد، ترس و وحشت از آمپول است ولي بيش از هر سني مي‌توان در كودكان آن را مشاهده كرد. البته در برخي موارد اين ترس كودكان از آمپول از ترس خود والدين يا رفتارهاي نامناسبي كه با كودك خود دارند ناشي مي‌شود. در حالت عادي هيچ كس دوست ندارد كوچك‌ترين آسيبي ببيند ولي براي برخي از افراد اين تجربه بسيار سخت و طاقت‌فرساست و حتي ممكن است باعث افت فشار و وحشت شود. آمارها نشان مي‌دهند حدود 10 درصد از مردم از آمپول مي‌ترسند و همين عامل مانعي براي مراجعه به پزشك مي‌شود. گاهي اين ترس اصلا ربطي به خود آمپول ندارد، بلكه كودك يا حتي فرد بزرگسال با تصور اثرات جسماني كه آمپول روي بدن او خواهد گذاشت از آن وحشت دارد. بعضي وقت‌ها كودك به خاطر تجربه بدي كه از تزريق آمپول در دفعات قبلي داشته، از آن مي‌ترسد و از تكرارش وحشت دارد و ناخودآگاه واكنش غيرارادي در مقابل آن نشان مي‌دهد. در اين مواقع جدا كردن كودك از اين ترس و وحشت، كار بسيار دشواري است. در نوعي وحشت از آمپول كه اغلب در افراد بالغ و بيشتر در مردان اتفاق مي‌افتد و از دوران بلوغ آغاز مي‌شود، فرد دچار افت شديد و ناگهاني فشار خون و در نهايت دچار كاهش هوشياري مي‌شود. نوع ديگر ترس از آمپول بيشتر در كودكان شايع است و رفته‌رفته با بالا رفتن سن از بين مي‌رود، ولي در برخي كودكان اين ترس باقي مانده و از كودكي به بزرگسالي منتقل مي‌شود.
برخي ديگر حساسيت مزمني نسبت به درد دارند و همين مساله باعث ترس آنها از آمپول مي‌شود. در اين مورد، حتي تزريق‌هاي بدون درد هم در فرد درد زيادي ايجاد مي‌كند. يك نوع ديگر ترس از تزريق آمپول هم وجود دارد كه نادر است و گهگاه شاهد آن هستيم و آن ترس از تكرار يك تجربه تلخ از آمپول در سال‌هاي گذشته است. كودك يا فرد بالغ سال‌هاي قبل تجربه يك تزريق آمپول دردناك را داشته و واكنش ترسي كه در آن زمان از خود بروز داده باعث ترس او از آمپول مي‌شود. البته لازم به ذكر است كه كودكان و افرادي كه از آمپول مي‌ترسند در خانواده درجه اول خود مانند پدر، مادر، خواهر يا برادر فردي را دارند كه از آمپول وحشت دارد و به نوعي مي‌توان گفت اين ترس از آمپول و تزريق آن به گونه‌اي ريشه اكتسابي دارد.
راه‌هاي مقابله با ترس از دكتر
از بين بردن ترس افراد از دكتر و آمپول بخصوص در كودكان بسيار دشوار است ولي بهتر است شما والدين از همان سنين كودكي به فكر باشيد و براي از بين بردن ترس اقدام كنيد تا اين ترس به سنين بزرگسالي كشيده نشود. البته براي موفقيت در اين مسير بايد صبر زيادي داشته باشيد. براي اين كار مي‌توانيد از نظرات و راهنمايي‌هاي پزشك كودكتان هم كمك بگيريد. انجام برخي از راهكارها مي‌تواند به كاهش ترس كودكتان از پزشك و آمپول كمك كند.
اولين گامي كه براي كنترل ترس كودكتان مي‌توانيد برداريد اين است كه ترس او را درك كنيد. بچه‌ها در سنين مختلف از موضوعات مختلفي مي‌ترسند. به عنوان مثال بعضي از آنها از غريبه‌ها مي‌ترسند. به همين دليل از پزشك بخواهيد موقع آزمايش گرفتن، كودك در آغوش شما باشد تا ترسش كاهش يابد و با عروسك يا چيزي كه دوست دارد او را آرام كنيد. گاهي پزشك مجبور مي‌شود براي معاينه كودك لباس او را از تنش خارج كند كه همين موضوع باعث ترس و دلهره كودك مي‌شود. در چنين شرايطي لازم است قبل از ملاقات با دكتر، در اين مورد با پزشك صحبت كنيد و تا پايان معاينه، همراه كودك در اتاق بمانيد. اگر ترس كودكتان به خاطر رفتار دكترش است، سعي كنيد دكترش را عوض كنيد.
هرگز به خاطر گريه كردن كودكتان را سرزنش نكنيد. فرآيند ملاقات با پزشك را براي كودك شرح دهيد. بچه‌ها معمولا در ملاقات با پزشك و مواجهه با آمپول، دچار وحشت مي‌شوند. در مورد چيزي كه كودك با آن مواجه خواهد شد صادق باشيد و توضيح دهيد كه چه اتفاقي قرار است بيفتد و از دكتر هم بخواهيد در طول معاينه و گرفتن آزمايش، تمام مراحل را توضيح دهد. به كودك بگوييد اگر گريه كند، آزمايش بيشتر طول مي‌كشد. در بسياري موارد ناآگاهي از آنچه قرار است اتفاق بيفتد، ريشه‌اش ترس است. شما والدين مي‌توانيد معاينات پزشكي را به طور نمادين در منزل روي كودكتان انجام دهيد تا كودك با اين فرآيند آشنا شود. داستان‌هايي درباره پزشكان برايش بخوانيد و سعي كنيد او را با محيط بيمارستان آشنا كنيد.
در عين حال بهتر است مراقب رفتارهاي خودتان باشيد. بچه‌ها معمولا خيلي به رفتارهاي غيركلامي حساس هستند و كاملا آنها را درك مي‌كنند. در اين مواقع بهتر است تا جايي كه مي‌توانيد آرامش خود را حفظ كنيد. بي‌قرار نباشيد و پاي خود را مدام به زمين نزنيد. بسياري از كودكان ترس را از رفتارهاي ديگران و تماشاي اضطراب در آنها مي‌آموزند. بنابراين اضطراب شما تاثير بسزايي در ترس كودكتان از پزشك مي‌گذارد.
در ضمن نشستن طولاني‌مدت در اتاق انتظار و شنيدن گريه بچه‌هاي ديگر ممكن است ترس كودك شما را تشديد كند. قبل از رفتن به مطب مطمئن شويد وقت ملاقات تنظيم شده و مجبور نيستيد مدت زيادي را منتظر بمانيد. كتاب، عروسك و اسباب‌بازي مورد علاقه كودكتان را همراه داشته باشيد تا در زمان انتظار سرگرم شود.
با كودكتان همدردي كنيد. اگر قرار است از او آزمايشي گرفته شود، همراه او در اتاق بمانيد، او را در آغوش بگيريد و بگذاريد حضور شما را احساس كند. همچنين كودكتان را با فرآيندهاي درماني آشنا كنيد. اگر مي‌توانيد وسايل بازي مرتبط با پزشكي را برايش تهيه كنيد و بگذاريد با آنها اطرافيانش را معاينه كند، شما هم با او بازي كنيد. مهم‌ترين كاري كه در اين رابطه مي‌توانيد انجام دهيد اين است كه پزشك را در نظر كودك فردي مهربان و دوست‌داشتني جلوه دهيد.
از دروغ گفتن به كودك بپرهيزيد. وقتي مي‌دانيد آمپول درد دارد به او نگوييد كه دردي ندارد.
از طرف ديگر هيچ وقت و در هيچ شرايطي از نام پزشك به عنوان تنبيه استفاده نكنيد.
زماني كه كودكتان حاضر شد پيش دكتر برود چيزي را براي تشويق او در نظر بگيريد. او را به رستوران مورد علاقه‌اش ببريد و غذاي مورد علاقه‌اش را سفارش دهيد و به خاطر رفتار خوبش تشويقش كنيد.
ترس از آمپول را مهار كنيد
تمام مواردي كه براي كنترل ترس كودكان از دكتر اشاره كرديم در كنترل ترس آنها از آمپول هم مي‌تواند كاربرد داشته باشد.
در عين حال بهتر است از تكنيك‌هاي حواس پرتي استفاده كنيد. برايش كتاب مورد علاقه‌اش را بخوانيد يا اجازه دهيد اسباب‌بازي مورد علاقه‌اش را همراه داشته باشد.
بي‌حس كردن موضعي از مؤثرترين راه‌هاييش است كه مي‌تواند ترس كودك را از درد ناشي از تزريق تا حد زيادي كم كند.
در ضمن بهتر است اگر شما هم از آمپول مي‌ترسيد سعي كنيد ترس خود را پنهان كنيد و هرگز آن را بروز ندهيد، چراكه اظهار ترس شما وحشت كودك را از آمپول افزايش مي‌دهد.
هرگز كودك را به يكباره در موقعيت تزريق آمپول قرار ندهيد و فضا را از دقايقي قبل برايش آماده كنيد.
و در نهايت ترس كودك را با پزشك درميان بگذاريد تا از سوزن‌هاي تزريقي نازك‌تر استفاده كند تا درد كمتري را احساس كند.
علي‌رغم اين كه مبارزه با ترس كودكان از دكتر و آمپول كمي دشوار است ولي مطمئن باشيد شما به عنوان پدر و مادر چنين كودكاني قادر خواهيد بود با اندكي صبر و حوصله، كودكتان بر اين ترس غلبه كند. به كودكان در كنترل ترس از مراجعه به پزشك كمك كنيد. به ياد داشته باشيد كه بعد از هر موفقيت او را تشويق كنيد تا انگيزه بيشتري براي كنترل ترس خود داشته باشد.