يکي از حقوق فرزندان، تعليم و تربيت است. قلبو روح هر کودکي که متولد مي‌شود. همچون آينه اي زلال و شفاف است. پدر و مادر ميتوانند با تربيت صحيح، فرزندان را به سعادت برسانند. عقيده روان شناسان اين است کهبا احترام و محبت به کودک، بسياري از مشکلات کودک حل خواهد شد. نبايد کودک را درمقابل ديگران کوچک شمرد يا تنبيه کرد و براي انجام خطاها ملامتنمود.
و يک اصل کلي وجود دارد و آن اين است که والدين ابتدا بايد خويشتن را تربيتکنند. اگر والدين خودشان داراي صفات نکوهيده باشند،نمي توانند در فرزندشان، صفاتپسنديده را به وجود آورند.
در سير تربيت کودک اگر بدانيد در هر مرحله از رشد و پيشرفت كودك، چه چيز انتظارشما را مي‌كشد، آسان‌تر مي‌توانيد تشخيص دهيد كه آيا رفتار كودكتان «نرمال» است يانه. دانستن آنچه در آينده پيش مي‌آيد، به تجربه مي‌تواند به والدين كمك كند تا بامشكلات و مسايل مربوط به هر سن كنار مي‌آيند. چند نمونه از اين موقعيت ها را همراهبا راه حل آن ارائه مي دهيم.
استفاده مشترك از وسايل براي كودكان
موقعيت
براي فرزندم بسيار مشكل است كه به ديگران اجازه استفاده از وسايلش را بدهد. اودر مورد اسباب‌بازيها و وسايلش بسيار انحصارطلب است. البته اين تازه شروع مشكل استو حتي در مورد تاب پارك يا صندلي اتوبوس نيز چنين برخوردي دارد.
فكر كنيد
وقتي بچه‌اي كوچك هستيد، هيچ چيز واقعا متعلق به شما نيست. دقت كنيد شايد در جشنتولدتان يك تفنگ اسباب‌بازي به شما هديه بدهند. اما وقتي برادرتان را با آن اذيتكرديد، پدرتان آن را از شما مي‌گيرد. يكي از بلوزهايتان را بسيار دوست داريد اماوقتي بزرگتر مي‌شويد، مادرتان آن را به خواهر كوچكتان مي‌دهد. در اين صورت، كم‌كمباور مي‌كنيد كه مجبوريد تمام وسايل مهم‌تان را در جايي مخفي كنيد تا گم نشود.
قوانين كاملا مشخصي در مورداستفاده مشترك از وسايل وضع كنيد. براي چيزهايي مانند مداد رنگي‌ها، خميربازي،لوازم ورزشي و ساير وسايلي كه متعلق به همه بچه‌ها يا خانواده است بايد قوانين «مالكيت همگاني» داشته باشيد
راه حلها
** شرايطي ايجاد كنيد كهبچه‌ها قرض دادن وسايل خود را براي مدتي كوتاه، تمرين كنند. مانند بازي هايي چونبدمينتون و كارهاي دستي كه بچه‌ها مواد لازم يا مداد رنگي‌ها را با هم قسمتمي‌كنند.
**پيش از اينكه چنين موقعيتيپيش بيايد، دقيقا به فرزندتان بگوييد كه چه توقعي از او داريد. مثلا قبل از آوردندوستي به منزلتان، به او بگوييد كه او چه مدت آنجا خواهد ماند. به او اطمينان خاطربدهيد كه پس از رفتن دوستش، تمام وسايلش همچنان متعلق به خود اوست. بگذاريدفرزندانتان چند چيز را كه مجبور نيست با دوستش شريك باشد، كنار بگذارد.
**بعضي از وسايل خود را بااو شريك شويد و بگوييد كه چه كاري انجام مي‌دهيد مثلا: «علي! دوست داري از ماشينحساب من استفاده كني؟ خوشحال مي‌شوم كه به طور مشترك از آن استفادهكنيم.»
** فرزندتان را تشويق كنيد كه اسباببازيهايش را با شما شريك شود. اغلب براي كودك راحت‌تر است كه وسايلش را با پدر ومادرش استفاده كند. زيرا كودك مي‌داند كه شما مراقب آنها هستيد و به او بر خواهيدگرداند. اين كار تمرين مناسبي براي استفاده مشترك از وسايل است.
**به جاي اينكه از كودك بخواهيد اسباب بازيهاي خاصي رابه ديگري بدهد، به او فرصت انتخاب بدهيد. مثلا: "سارا دوست دارد با عروسكهاي توبازي كند. كدام عروسكت را دوست داري به او بدهي تا بازيكند؟"
**راهساده‌تر اين است كه در موقعيت‌هايي غير از مواردي كه مي‌خواهد چيزي را به كسي بدهد،به او اين عمل را آموزش دهيد. زيرا در لحظه‌اي كه در مورد اسباب‌بازي ديگري پيشمي‌آيد، هرگز به نظر شما در مورد ارزش مشاركت در استفاده از وسايل، توجهي نمي‌كند. از فرصتهاي مناسبي كه براي نشان دادن خوبي قرض دادن وسايل به ديگران در خانه پيشمي‌آيد، استفاده كنيد.
**قوانين كاملا مشخصي درمورد استفاده مشترك از وسايل وضع كنيد. براي چيزهايي مانند مداد رنگي‌ها، خميربازي،لوازم ورزشي و ساير وسايلي كه متعلق به همه بچه‌ها يا خانواده است بايد قوانين «مالكيت همگاني» داشته باشيد. در مورد چيزهايي كه اعضاي خانواده به‌طور انفرادي ازآنها استفاده مي‌كنند، قوانين مجزايي وضع كنيد. در اين صورت، تمايل بيشتري دارند كهلوازم كم‌ارزش‌تر خود را موقتا به ديگران بدهند.
فضاي خصوصي خواهر و برادر در اتاقمشترك
موقعيت
فرزندانم اتاقي مشترك دارند و هميشه در حال دعوا با يگديگر هستند. هردوي آنها از نداشتن فضاي خصوصي ويژه خود شكايت دارند و هر دو مرا به ستوه مي‌آورندتا مشكلشانرا حل كنم.
فكر كنيد
با رشد بچه‌ها، بسياري از آنها كم‌كم به فضاي خصوصي نياز پيدا مي‌كنند. ايننياز، مرحله‌اي طبيعي از رشد آنها است. حقوق فرزند شما براي زندگي خصوصي، بايد بانشان دادن قابل اعتماد بودن و مس ئوليت‌پذيري او، اعطا شود.
همراه با فرزندتان فهرستي ازقوانين مربوط به اتاق خواب آنها تهيه كنيد. براي نقض اين قوانين نيز پيامدهايي مشخصكنيد. از آنجا كه اين قوانين بيشتر مربوط به مسايل بين بچه‌هاست تا شما و آنها،بگذاريد پيامدها را خودشان تعيين كنند
راه حلها
**برنامه‌اي زماني را رويدرب اتاق كودكتان آويزان كنيد. اجازه بدهيد تا آنها يك ساعت از روز، براي انجامامور خصوصي خود، اتاق را "رزرو" كنند. وقتي در ساعت خصوصي آنها، كسي مزاحمشان نشود،ياد مي‌گيرند كه به زمان خصوصي يكديگر احترام بگذارند. زمان را تنظيم کنيد تا شخصيكه طي زمان خصوصي ديگري مزاحم او شود، نيمي از وقت خود را از دست بدهد. اگر اين شخصهمچنان به اذيت خواهر يا برادرش در زمان خصوصي او ادامه دهد، مي‌توان زماني را كهتلف کرده به ساعت خصوصي خواهر يا برادرش اضافه كرد.
**حتي كوچكترين اتاق خواب رانيز مي‌توان به فضاهاي خصوصي كوچكتري تبديل كرد. مي‌توانيد كمد لباس يا قفسه‌هايكتاب را به صورت "ديوار" در وسط اتاق بچينيد. (اين روش مي‌تواند بهتر از تحملمشاجرات دائمي باشد). بخشي از فضاي جلوي درب ورودي را براي هر قسمت به عنوان "محدوده خنثي" تعيين كنيد. قانوني ساده وضع كنيد: " قبل از ورود به فضاي ديگري بايداجازه بگيري" .
**اجازه دهيد هر فرزند در جايي ازخانه، فضايي خصوصي ايجاد كند. اين فضا الزاما نبايد بزرگ باشد تا مورد رضايت كودكيا نوجوان قرار گيرد. قسمتهاي پيشنهادي براي اين فضا مي‌تواند قسمت فرو رفته‌اي درديوار گوشه اتاق، بخشي از يك كمد يا زير زمين باشد. جاي ديگري كه مي‌تواند مفيدباشد، اتاقكي است كه مي‌توان در زاويه‌اي از گوشه اتاق ايجاد كرد.
گاهي نيز كودكان اتاقهاي جداگانه‌اي دارند با وجود اين، مشاجرات همچنان ادامهدارد. به وسايل يکديگر دست مي‌زنند و يا بدون اجازه وارد اتاق يكديگر مي‌شوند. بهنظر مي‌رسد كه خواهرها و برادرها گاهي اوقات رابطه عشق / نفرت دارند: " من تو رادوست دارم و مي‌خواهم كنار تو باشم اما وقتي نزد تو هستم زندگيت را تيره مي‌كنم" . در بسياري از موارد كودكان ياد گرفته‌اند كه با هم شريك شوند، اما اين امر در مورد " لوازم خصوصي" نظير اتاق خواب و يا لوازم شخصي، ناديده گرفته مي‌شود. هر چه قوانينمشخص و واضح‌تري داشته باشيد، كمتر مجبوريد با اين ناراحتي‌ها برخورد كنيد.
راه حلها
**همراه با فرزندتان فهرستياز قوانين مربوط به اتاق خواب آنها تهيه كنيد. براي نقض اين قوانين نيز پيامدهاييمشخص كنيد. از آنجا كه اين قوانين بيشتر مربوط به مسايل بين بچه‌هاست تا شما وآنها، بگذاريد پيامدها را خودشان تعيين كنند. (البته شما حق رد كردن داريد) مثلاخواهر و برادر در مورد برداشتن بدون اجازه وسايل همديگر به اين نتيجه مي‌رسند كه: " من به مدت يك روز از وسايل شخص ديگر استفاده مي‌كنم". وقتي قوانين تعيين شدند، ازبچه‌ها بخواهيد جدولي را براساس اين قوانين درست كنند و روي در اتاقشانبچسبانند.
**با بچه‌ها، بازي " فوتبالرفتاري" ترتيب دهيد: " هر شخصي با 3 خطا از بازي اخراج مي‌شود" به آنها بگوييد كهاگر در يك هفته بيش از سه بار در مورد مسايل اتاقشان دعوا كنند، امتياز داشتن اتاقرا از دست مي‌دهند. تشويق به دعوا نكردن هيچ فايده‌اي ندارد.
بسياري از كودكان با گرايشبه داشتن قدرت بيشتر در مورد اتاق خوابشان كه از نظر آنها تنها قسمت متعلق بهآنهاست، استقلال و رشد خود را اعلام مي‌كنند. اگر فرزندتان اصولا فردي مسئول است،اشكالي ندارد كه اتاقش را با تعدادي از قوانين مشخص به خودش واگذاركنيد
**تعيين قوانين مشخص درمورد فضاي خصوصي زمان مناسبي است تا در مورد اصولي كه به نظرتان در مورد زندگيخصوصي مهم است، صحبت كنيد. اشكالي ندارد كه وقتي كسي لباس عوض مي‌كند درب را ببنديدو افراد خانواده بايستي قبل از ورود درب بزنند و اجازه بگيرند. به كودكان بايدآموخت كه در اين گونه موارد بپرسند: " كيست؟" و اگر جواب " مادر" يا " پدر" بود،بايد بگويند: " بياييد تو" . اجازه ندهيد فرزندانتان بگويند: " من مشغول كاري هستم" يا جوابهاي مشابهي بدهد. شما از روي ادب اين سوال را مي‌پرسيد، نه به خاطر اجازهگرفتن. بر عكس، آنها براي ورود به اتاق والدين بايد اجازه بگيرند. اين يكي ازقوانين خانواده محسوب مي‌شود.
**بسياري از كودكان با گرايش بهداشتن قدرت بيشتر در مورد اتاق خوابشان كه از نظر آنها تنها قسمت متعلق به آنهاست،استقلال و رشد خود را اعلام مي‌كنند. اگر فرزندتان اصولا فردي مسئول است، اشكاليندارد كه اتاقش را باتعدادي از قوانين مشخص به خودش واگذار كنيد. اين قوانين بايدمسائلي چون تعويض ملحفه‌ها، تميز كردن اتاق و غيره را در بر بگيرند. اگر فرزندتاندر اتاقش با سوءاستفاده از اعتماد شما از قوانين خانه تجاوز كرد به او بگوييد كه تازماني كه بار ديگر به او امتياز فضاي خصوصي‌اش را بدهيد، درب اتاقش بايد باز باشد.
**دلايلي را كه فرزندتانبراساس آن زندگي خصوصي بيشتري مي‌خواهد، پيدا كنيد. اگرچيزي دارد كه مي‌خواهد آن راپنهان كند به احتمال زياد اگر رفتار او به گونه‌اي ديگر نيز سري مي‌شود. ممكن استاو در مكالمات تلفني‌اش با صداي بسيار پاييني صحبت كند و يا به سئوالاتي در موردكارهايي كه انجام مي‌دهد، جوابهاي مبهم و نامربوط بدهد. در اين صورت، سعي كنيد باپرسيدن سئوالاتي صريح، اطلاعات بيشتري به دست آوريد.
با اين قوانين آشنا شويد
استفاده از اعتبار منطقي و طبيعي برايآموزش دادن
والدين بايد بدانند هر كودكي نتيجه رفتار خودش را تجربه مي‌كند، نهديگري. تنبيه كاري از پيش نمي‌برد، اما انضباء چرا! از آنجايي كه عمل و نتيجهمستقيما در ارتباطند، والدين ميتوانند ابزار يا موقعيتي فراهم آورند تا كودكبياموزد در برابر هر عملي، چه نتيجه‌اي در انتظار اوست.
پيشنهاد ، به جايدستور
« فقط همين كار را انجام بده!» بله، براي والدين رياست و دستور دادن، سريع‌ترينراه‌حل و روش است، اما با اين حال، دستور دادن كاري را پيش نمي‌برد، فقط مشكلاتوقت‌گير مي‌آفريند و بچه‌ها را از اين شانس كه تصميم‌گيري را ياد بگيرند، محروممي‌كند. روش‌هاي بهتري هم وجود دارند.
به جاي اين كه به وظيفه‌تانمانند يك ديكتاتور نگاه كنيد، به ياد داشته باشيد با وظيفه والدين مانند يك مسئلهمديريتي كنار بياييد. در اين صورت زندگي روزمره خانواده‌تان هميشه درگير كشمكشنخواهد بود
مدير باشيد، نهديكتاتور
اگر سعي كنيد با زور و اجبار كودكتان را مجبور به اطاعت و فرمانبرداري كنيد،حتما شكست مي‌خوريد. به جاي اين كه به وظيفه‌تان مانند يك ديكتاتور نگاه كنيد، بهياد داشته باشيد با وظيفه والدين مانند يك مسئله مديريتي كنار بياييد. در اين صورتزندگي روزمره خانواده‌تان هميشه درگير كشمكش نخواهد بود.