اسهال در کودکان

اسهال در کودکان
اسهال یکی از بیماریهای شایع دوران شیرخواری و کودکی است.این بیماری بیشتر در کودکانی که با شیرگاو یا شیرخشک تغذیه میشوند دیده میشود و در کودکانی که شیر مادر میخورند کمتر است.
چه موقع کودک اسهال دارد؟ موقعی کودک اسهال دارد که مدفوع او آبکی باشد یا در خلال 24 ساعت سه دفعه یا بیشتر مدفوع آبکی یا شل دفع نماید.
نوزادان : نوزادان از روز ششم تولدشان بعد از هر نوبت شیرخوردن مدفوع به رنگ های مختلف زرد،نارنجی،سبز یا قهوه ای دفع میکنند که قوام آن شل می باشد و با فشار دفع میگردد. این حالت طبیعی است و اسهال نیست.اگر مادری با فاصله ی کم و زود به زود به شیرخوار خود شیر بدهد،مدفوع او شل خواهد بود و چندین بار در روز دفع میگردد،این حالت اسهال نیست و در نتیجه ی زیاد خوردن شیر است.
شیرخواران : تعداد دفع مدفوع در شیرخواران متفاوت است. یک شیرخوار سالم ممکن است هرچند روز یک نوبت مدفوع نرم کند و کودک دیگری در یک روز چندین نوبت مدفوع نرم داشته باشد و هر دو حالت طبیعی است.
کودکان : اگر مادر در مدفوع کودک غذای هضم نشده مشاهده کند این وضع نشانه ی اختلال دستگاه گوارش اوست و اسهال نیست.اگر رنگ مدفوع کودک سبز است ولی آبکی نیست اهمیت ندارد زیرا سبز بودن مدفوع نتیجه ی ازدیاد حرکات روده ی کودک می باشد.
در بعضی از مواقع اگر مدفوع پس از دفع مدتی در هوای آزاد بماند رنگ آن سبز میشود و مهم نیست. در مواردی خوردن دارو مخصوصا قطره های آهن یا قطره های ویتامین و آهن موجب تیره شدن رنگ مدفوع کودک میگردد و اهمیت ندارد.
انواع اسهال :
1-    اسهال حاد آبکی : مدفوع کودک آبکی و به دفعات متعدد و بدون خون می باشد.این نوع اسهال معمولا در نتیجه ی ویروس ها ایجاد میشود ولی ممکن است میکروب ها نیز چنین نوع اسهالی به وجود آورند.
2-    اسهال خونی : موقعی اسهال را خونی می گویند که خون آشکار یا لخته های خون در داخل مدفوع وجود دارد.در بعضی از مواقع خون همراه بلغم و خلط در مدفوع دیده میشود.وجود مواد خلطی و خون در مدفوع نشانه ی این است که میکروب ها یا سموم آنها تورم و زخم در جدار روده به وجود آورده است.
3-    اسهال پایدار : اسهالی است که به طور حاد شروع و 14 روز یا بیشتر ادامه داشته باشد.در این نوع اسهال سوء تغذیه و میکروب ها نقش مهمی دارند.

علل اسهال
علت اصلی اسهال در کودکان در نتیجه ی خوردن آب و غذای آلوده به میکروب ها و ویروس ها یا انتقال میکروب و ویروس به طور مستقیم از بزرگسالان به کودک میباشد.
1-    ویروس ها : اگر شیرخوار یا کودکی با افرادی که دچار اسهال هستند تماس پیدا کند، ویروس مولد اسهال وارد معده و سپس روده ی کودک میشود و در نتیجه مبتلا به اسهال میگردد.ویروس های متعددی ایجاد اسهال میکنند که مهم ترین آنها روتاویروس میباشد.این ویروس مخصوصا در فصل زمستان و بیشتر در کودکان کمتر از دوسال ایجاد اسهال میکند.
2-    میکروب ها : میکروب های مختلفی ممکن است به وسیله ی آلودگی آب یا در نتیجه ی خوردن غذاهای آلوده (شیر ،غذاهای مانده و ظروف غذا که آلوده به میکروب و دست آلوده باشد)وارد معده و روده ی کودک گردد.خود میکروب ها یا سمی که از آنها ترشح میگردد،جدار روده ها را مورد تهاجم قرار یدهد و مجب اختلال در جذب مواد غذایی و سبب اسهال میشود.
3-    اسهال ناشی از مسمومیت غذایی : اگر غذا مخصوصا سالاد، بستنی، کیک و شیرینی های خامه دار به میکروب های مختلف مولد اسهال آلوده شده باشد و کودک از آنها بخورد ابتدا دچار استفراغ و سپس اسهال میگردد.اگر کودک میوه های مختلف سم پاشی شده و نشسته مصرف کند نیز دچار مسمومیت و استفراغ و اسهال میشود.در چنین شرایطی همه ی کودکان یا افرادی که آن غذا را مصرف کرده اند مبتلا میگردند.
4-    انگل ها : بعضی از انگل ها مخصوصا انگل ژیاردیا در روده ی کوچک کودک موجب اختلال و در نتیجه موجب اسهال متناوب میگردد ( چندروز اسهال بلغمی _ خلطی و چند روز مدفوع طبیعی ) و کودک نیز دچار بی اشتهایی و دردهای شکمی میشود.
5-    اسهال ناشی از خوردن بیش از حد غذا (اسهال های غذایی): در حدود 80 درصد اسهال کودکان اسهال های غذایی است. دراین نوع اسهال هیچگونه میکروب یا ویروس و انگل بیماری زا وجود ندارد تنها زیاد خوردن غذا و مخصوصا خوردن میوه جات یا آب میوه یا شیر زیاد باعث میشود که کودک مبتلا به استفراغ و سپس اسهال شود.
6-    اسهال ناشی از عفونت محل های دیگر بدن : عفونت اعضای دیگر بدن مانند عفونت گوش میانی ،ریه ها و کلیه ها ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم روی دستگاه گوارش کودک اثر بگذارد و ایجاد اسهال نماید.
7-    اسهال ناشی از دادن آنتی بیوتیک به کودک : بعضی از داروها مخصوصا آنتی بیوتیک های خوراکی موجب اسهال میگردد.علت اسهال این است که آنتی بیوتیک ها میکروب های طبیعی روده را که بیماری زا نیستند و اعمال مفیدی در روده انجام میدهند از بین میبرند در نتیجه قارچ ها و میکروب های بیماری زای دیگر داخل روده رشد میکنند و موجب اختلال در اعمال روده میشوند و کودک دچار اسهال میگردد.
در میان آنتی بیوتیک ها ، آمپی سیلین . آنتی بیوتیک های شبیه آن بیشتر از همه ی داروها اسهال آور هستند زیرا گذشته از اثر ازبین بردن میکروب های مفید روده خود دارو نیز سبب شلی مدفوع و حتی اسهال میگردد.

بیماری اسهال چطور شروع میشود ؟ شروع بیماری اسهال اغلب با استفراغ است.کودک ناگهان استفراغ میکند و سپس مدفوعش شل میشود.در مواردی هم ممکن است کودک مختصری تب کند.درموارد شدید بیماری ،مدفوع کودک شبیه آب خواهد بود به طوری که در بعضی از مواقع ،مادر اسهال کودک را با ادرار او اشتباه میکند.
کودک ممکن است به علت زور و پیچ و درد شکم به خود بپیچد و گریه های شدید کند.بارها دیده شده است در حالی که کودک معصوم در بغل مادر آرام است ناگهان به علت زور و پیچ ،پاهای خود را روی شکم جمع میکندو شیون میزند و از شانه های مادر بالا میرود.
این دردهای شکمی ناراحت کننده چند دقیقه طول میکشد و با دفع مدفوع یا بدون آن فروکش میکند و کودک آرام میگیرد.بعضی اوقات شکم کودک نفخ دارد و مادر گهگاه صدای قورقور روده های او را می شنود.معمولا پس از 24 ساعت استفراغ و تب کودک از بین میرود ولی اسهال او ادامه پیدا میکند.
گرچه برمبنای علائم گفته شده در بالا اسهال ناشی از میکروب ها و اسهال ناشی از ویروس ها را نمیتوان از یکدیگر تشخیص داد ولی مشاهده ی مدفوع از نظر رنگ ، بو ، قوام و وجود بلغم و خون ممکن است به تشخیص علت بیماری کمک کند.
از این رو مادر باید به خصوصیات مدفوع دقت کند و به پزشک توضیح دهد یا خود مدفوع را نزد پزشک ببرد و به او نشان دهد.اسهال های ویروسی معمولا به مقدار زیاد ،آبکی ،بی رنگ و بی بو و بدون بلغم و خون می باشد و کودک ممکن است علائم آبریزش از بینی و قرمزی حلق نیز داشته باشد.ولی اگر چرک و خون در مدفوع باشد اغلب به علت عفونت میکروبی روده است.
پزشک با توجه به سن کودک ،فصل ،تماس کودک با افراد یا بیماران و خصوصیات مدفوع تشخیص نسبی علت بیماری را خواهد داد.
آیا آزمایش مدفوع به تشخیص علت اسهال کمک میکند؟ در مواردی که کودک مبتلا به اسهال شدید است پزشک از آزمایشگاه کمک میگیرد.در صورتی که علت اسهال میکروب بیماری زا باشد آزمایشگاه وجود سلول های چرکی را در مدفوع جستجو میکند و مدفوع را کشت میدهد و میکروبی را که ایجاد اسهال کرده است مشخص خواهد کرد.