حجم چربی‌ها در بدن کودکان چاق بسیار زیاد است و اگر ترکیب بدن را به
چربی، رگ و پی، عضله و استخوان تقسیم کنیم، بخش قابل‌توجهی از این ترکیب را چربی
تشکیل داده که کمترین میزان ذخیره آب در بافت چربی است، درنتیجه کودکان چاق در
مقابل کم‌آبی بسیار شکننده‌تر هستند.
چه بدنی را «ضعیف» بدانیم؟
هر انسانی؛ چه چاق و چه لاغر، اگر در مواجهه با فشارها در محیط داخلی
بدن مانند بیماری، گرسنگی، کم‌آبی و.. یا عوامل بیرونی مانند گرمای شدید، سرمای
شدید، اختلالات جوی، کاهش ارتفاع و... مقاومت خوبی داشته باشد، فارغ از مقدار وزن
و قد، بدن «قوی»ای دارد.
کودکی که در مواجهه با سرما یا بیماری ویروسی اطرافیان، خیلی‌زود
بیمار می‌شود، بدن ضعیفی دارد که همیشه مرتبط با وزن نیست. البته گاهی کودکی دچار
سوءتغذیه شدید است؛ مثلا کمتر از 60درصد وزن یا کمتر از 70درصد قد مورد نیاز را
دارد که در این صورت اساسا مستعد ابتلا به همه بیماری‌ها خواهد بود اما کودکی که
از نظر وزن در حد طبیعی است، با این‌حال خیلی‌زود بیمار می‌شود، از نظر سیستم
ایمنی بدن دچار اختلال است.
ضعف را درواقع باید بر این اساس تقسیم کنیم، نه براساس جثه! این
کودکان معمولا کمبودی در یک یا چند ماده مغذی مورد نیاز سیستم ایمنی دارند که
درنتیجه عملکرد سیستم ایمنی از حد طبیعی پایین‌تر می‌آید. به عنوان مثال ممکن است
کودک چاق به‌شدت دچار کم‌خونی فقرآهن باشد و هنگام تلاش بدنی دچار تنگی‌نفس یا
خستگی مفرط شود. از همین رو لازم است علت ضعف کودکان بررسی شود.
کمبود مهم‌‌ترین ریزمغذی‌های عامل «ضعف»
آهن، ویتامین‌های A،D، گروه B و روی مهم‌‌ترین ریزمغذی‌هایی هستند که اگر به انداره کافی برای
کودکان تامین شوند، فارغ از جثه لاغر یا چاق، می‌توانند در برابر مشکلات درون بدن
یا بیرون مقاوم باشند.
4 مغذی روی، آهن، ویتامین‌های A وD، عمدتا در سیستم ایمنی؛ چه ایمنی سدی که از ورود عوامل بیماری‌زا
در سطح پوست و مخاط‌ها پیشگیری می‌کند و چه ایمنی هومورال که مسوول ترشح آنتی‌بادی‌ها
در بدن و نابودی عوامل بیماری‌زاست، نقش دارند. اگر نیاز کودک به این 4ریزمغذی
کامل باشد، مقاومت بهتری دارد و کمتر بیمار می‌شود.
مادران معمولا «کلسیم» را بیش از همه مهم می‌دانند
برخلاف این نگاه علمی، مادران بیشتر به کلسیم بچه‌ها توجه دارند و همواره
نگران کمبود این ماده معدنی هستند، در حالی که باید توجه داشت متاسفانه کمبود
ویتامین D مشکل شایعی است که در
جذب کلسیم اختلال ایجاد می‌کند و مصرف هرگونه منابع کلسیم و مکمل‌های آن در این
صورت تاثیری ندارد. به‌نظر می‌رسد پوسته‌شدن اطراف ناخن یا ظاهرشدن رگه‌های سفید
روی ناخن نشانه کمبود کلسیم است، حال‌آنکه محل اصلی تجمع کلسیم در بدن، مینای
دندان و استخوان‌هاست و اگر در این سطوح مشکلی ایجاد شود نشانه کمبود کلسیم خواهد
بود. آنچه در پوست، مو، ناخن و اطراف ناخن رخ می‌دهد مساله کمبود پروتئین، ویتامین C و روی است که با مصرف کافی گوشت، حبوبات، میوه‌ها، سبزیجات و مغزها
تامین می‌شود.
از مصرف خودسرانه مکمل‌ها بپرهیزید
مکمل‌های غذایی و دارویی امروزه در جهان بشری نیاز معین است ولی
متاسفانه گاهی والدین بدون توجه به وضعیت کودک، خودسرانه مکمل‌های مختلفی به او می‌دهند
و خیلی اوقات کودک دچار عارضه‌های ناشی از زیادی دریافت مکمل می‌شود. این مساله
به‌خصوص در مورد مکمل‌های حاوی ویتامین‌های محلول در چربی، جدی است. زمانی که این
ویتامین‌ها از چند منبع به کودک داده می‌شود، در کبد و بافت‌های چربی، مغز استخوان
و بافت‌هایی مانند مغز و ریه رسوب می‌کند و کودک دچار عوارض متعدد می‌شود که اولین
آن، بی‌اشتهایی شدید است. دریافت بیش از حد ویتامین‌هایA،D، E
وK علاوه بر بی‌اشتهایی،
زمینه‌ساز عوارض دیگری مانند تورم مغز، سرگیجه، استفراغ، دل‌پیچه، بی‌حالی،
بیقراری و حتی ازهوش‌رفتن کودک می‌شود، درنتیجه توصیه جدی می‌شود هرگز خودسرانه به
کودک مکمل ندهید.
مکمل‌های ضروری برای نوزادان و کودکان
v قطره AD، از روز سوم تولد تا 2
سالگی، روزی 25 قطره که 1500 واحد ویتامین A و 400
واحد ویتامین D دارد.
v از 6ماهگی تا 2سالگی دو قطره آهن به ازای هر کیلوگرم وزن بچه. معمولا
15 قطره برای شیرخوار که حدود 7 کیلوگرم وزن دارد، شروع می‌شود.
v پس از این سن، خوراندن هر روز مکمل لازم نیست. بعد از 2سالگی عمدتا
مشکل کمبود ویتامین D وجود دارد که توصیه
می‌شود هر 2 ماه یکبار 50 هزار واحد از این ویتامین (قرص‌هایی شبیه مروارید) تا 12
سالگی به کودک داده شود.
v سالانه یک دوره 3 ماهه (مثلا یک فصل) و هر ماه 4 نوبت (مثلا روز جمعه)
هر نوبت 30 میلی‌گرم آهن تقریبا معادل 30 قطره تا سنین مدرسه توصیه می‌شود تا کودک
دچار کمبود آهن نشود. در این دوره 3ماهه کودک در 12 نوبت طی هر هفته مکمل دریافت
می‌کند.
مکمل‌های داخلی با نیازهای کودکان ایرانی سازگارتر است
مهم‌‌ترین عامل در رابطه با انتخاب مکمل، توجه به ترکیب موجود در
محصول است. معمولا مکمل‌های خارجی از نظر کیفیت طعم، بو و مزه بهتری دارند اما از
نظر کمیت مقدار ویتامین و املاح آنها کمتر است. علت را باید چنین دانست که این
محصولات مربوط به کشورهایی است که عمدتا غذای کودک محصولات آماده کارخانه‌ای و غنی‌شده
است، درنتیجه مکمل‌ها حاوی مقدار کمتری از ریزمغذی‌هاست تا کودک دچار مسمومیت و
عوارض دریافت زیاد ویتامین و... نشود.
در کشور ما که تقریبا در همه خانواده‌ها غذای کودک در منزل تهیه می‌شود
و ممکن است برخی ویتامین‌ها نیز طی روند پخت یا عاداتی مانند حرارت دادن زیاد
سبزیجات و... از بین بروند، نیاز به ریزمغذی‌‌ها بیشتر خواهد بود. درنتیجه محصولات
تولید داخل کشور از نظر کمیت نیازها را تامین می‌کنند که امید می‌رود از نظر کیفیت
نیز به محصولات جهانی نزدیک‌تر شوند.