کودکتان از در و دیوار بالا می‌رود؟ شاید مبتلا به این اختلال است!
شاید شما هم کودکانی را دیده باشید که جنب‌و‌جوش زیادی دارند و به اصطلاح از دیوار راست بالا می‌روند؛ برخی والدین به اشتباه تصور می‌کنند که این شیطنت و بازیگوشی طبیعی است؛ در حالی‌که این امکان وجود دارد فرزندشان دچار اختلال بیش فعالی باشد. بیش فعالی اختلال روانی است که از سه سالگی قابل تشخیص است؛ این اختلال به سه نوع نقص‌توجه، تکانشی و نوع مرکب تقسیم‌بندی می‌شود. برای بررسی علائم این اختلال و اینکه چطور باید با کودکان بیش فعال رفتار کنیم با عطیه رضایی کارشناس ارشد روان شناسی بالینی گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
نشانه‌های عمومی کودکان بیش فعال عطیه رضایی کارشناس ارشد روانشناسی بالینی درباره نشانه‌های عمومی کودکان بیش فعال اظهار کرد: این کودکان تکالیف و وظایف مدرسه‌شان را به موقع تمام نمی‌کنند؛ آنها نسبت به سخنان و تدریس معلم خود هم بی‌توجه هستند. وی بیان کرد: کودکان بیش فعال در انجام کار‌ها و تکالیف مدرسه‌شان حواس‌پرت هستند؛ این افراد تمرکز طولانی مدت ندارند و خیلی زود از انجام وظایف مدرسه‌شان خسته می‌شوند. این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی افزود: کودکان بیش فعال کم حوصله هستند؛ آنها اغلب سخنان معلم و دیگران را در هنگام صحبت کردن قطع می‌کنند؛ توجهی به رعایت نوبت ندارند و بی‌اجازه در کلاس و خانه راه می‌روند و می‌دوند؛ این کودکان همچنین کار‌های خطرناک را بدون توجه به عواقب آنها انجام می‌دهند. ویژگی‌های کودکان بیش فعال رضایی درباره ویژگی‌های کودکان بیش فعال تاکید کرد: این کودکان بی‌قرار و ناآرام هستند و هیچگاه در یک مکان به شکل ثابت نمی‌نشینند و دائم در حال راه رفتن هستند؛ این مشکلات در مدرسه نمود بیشتری پیدا می‌کنند، زیرا موجب برهم زدن نظم کلاس می‌شوند؛ آنها همچنین تکانشگر هم هستند؛ یعنی بدون فکر کردن اقدام می‌کنند و معمولاً از کار‌های خود پشیمان نمی‌شوند. وی درباره کودکان بیش فعال از نوع نقص توجه تصریح کرد: این کودکان پیوسته در حال رویا پردازی بوده و تمرکز لازم را ندارند که این مشکل در مدرسه بیشتر خود را نشان می‌دهد؛ کودکان بیش فعال از نوع نقص، تمایل ندارند تکالیفی را انجام دهند که نیاز به دقت زیادی دارند؛ آنها اغلب به علت نداشتن تمرکز و توجه، کلماتی را که نوشتن آنها را هم بلد هستند در دیکته جا می‌اندازند. انواع اختلال بیش فعالی این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی درباره انواع اختلال بیش فعالی گفت: این اختلال به سه نوع نقص توجه، تکانشی و مرکب تقسیم‌بندی می‌شود. رضایی درباره انواع ویژگی‌های اختلال بیش فعالی اظهار کرد: کودکانی که دچار اختلال بیش فعالی از نوع نقص توجه هستند، توجه و تمرکز لازم را ندارند و در انجام دادن تکالیف مدرسه‌شان بی‌دقت هستند، همچنین کودکانی که اختلال بیش فعالی از نوع تکانشی دارند، بی‌قرار و ناآرام هستند؛ این کودکان معمولاً زیاد صحبت می‌کنند؛ در بیش فعالی از نوع مرکب هم ترکیب علائم نقص توجه و تکانشی وجود دارد؛ بنابراین کودکان مبتلا به این نوع بیش فعالی علاوه بر توجه نداشتن، در کنترل تکانش هم با مشکل مواجه هستند. زمان طلایی تشخیص اختلال بیش فعالی وی بیان کرد: اختلال بیش فعالی از سه سالگی قابل تشخیص است؛ معلمان در مدرسه می‌توانند کودکان دچار این اختلال را شناسایی کنند؛ روانپزشکان و روان شناسان بالینی هم از طریق آزمون‌ها و مشاهدات رفتاری اختلال بیش فعالی را تشخیص قطعی می‌دهند. علل ایجاد کننده اختلال بیش فعالی این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی درباره علل ایجاد کننده اختلال بیش فعالی گفت: علت اصلی ایجاد کننده این اختلال ناشناخته است، اما عوامل متعدد ژنتیکی، عصبی، شیمیایی، فیزیولوژیکی، اجتماعی و روان شناختی در بروز اختلال بیش فعالی نقش دارند. رضایی درباره روش‌های درمان اختلال بیش فعالی اظهار کرد: در درمان این اختلال دارو درمانی تاثیر زیاد، اما کوتاه مدتی در کنترل علائم رفتاری کودکان بیش فعال دارد به همین علت در کنار درمان دارویی باید از مداخلات روانشناختی هم استفاده شود. روش‌های موثر رفتار با کودکان بیش فعال وی روش‌های موثر رفتار با کودکان بیش فعال را به شرح زیر توضیح داد. 1- حساسیت زیاد به خرج ندادن به بیش فعالی فرزند خود حساسیت فراوان نشان ندهید، زیرا این احتمال وجود دارد که این رفتار برای جلب‌توجه باشد، حساسیت زیاد نسبت به این کودکان در بیشتر مواقع باعث می‌شود که آنها رفتار مخرب خود را بیش از پیش ادامه دهند بدون اینکه آن را اصلاح کنند. 2- آرام نگه داشتن محیط خانه با روش‌هایی هر چند کوتاه مدت، خانه را آرام نگه دارید، زیرا کودکان بیش فعال در محیط پرسر و صدا و شلوغ، تحریک‌پذیری بیشتری نشان می‌دهند. 3- تمرکز بچه بیش فعال را در خانه به هم نزنید زمانی که فرزند بیش فعال شما در خانه مشغول انجام تکلیف مدرسه است با او صحبت نکنید، رفت و آمدهایتان را هم محدود و صدای تلویزیون و سایر وسایل صوتی را کم کنید، زیرا این کودکان خیلی زود و با هرگونه محرک بیرونی تمرکز خود را از دست می‌دهند. 4- برای کار‌ها و وظایف کودکان بیش فعال برنامه‌ریزی کوتاه مدت انجام دهید. به کودکتان برنامه‌ریزی در کار‌ها را یاد بدهید و به او کمک کنید تا برنامه روزانه برای خودش بنویسد، تعداد کار‌های کمی را در زمان مشخص از او درخواست کنید؛ دانش آموزان بیش فعال باید در هر زمان کار‌های محدودی را انجام دهند. بازی‌های موثر برای حفظ و افزایش توجه کودکان بیش فعال رضایی بازی‌های موثر برای حفظ و افزایش توجه کودکان بیش فعال را به شرح زیر یادآور شد. 1-بازی رادار از فرزند خود درخواست کنید حدود ۵ ثانیه حواس خود را روی شما متمرکز کند و هیچ کار دیگری در این زمان انجام ندهد، این مدت زمان را در بازی‌های بعدی افزایش دهید و در قبال انجام درست این بازی به فرزند خود پاداش مورد علاقه اش را بدهید. 2- بازی نگاهتو برنگردون نگاه خود را به چشمان فرزندتان بدوزید تا متوجه شوید که چه کسی بیشتر مقاومت می‌کند و نگاهش را دیرتر برمی‌گرداند؛ مثل بازی قبلی مدت زمان انجام این بازی را هم کم‌کم بیشتر کنید. 3- بازی حواس‌پرت کردن هنگامی‌که فرزندتان مشغول انجام دادن تکالیف مدرسه است، به او بگویید که قصد دارم حواست را پرت کنم؛ مقاومت کن تا حواست پرت نشود، به هر میزان که فرزند شما بیشتر در انجام این کار مقاومت کرد او را با یک فعالیت خوشایند خوشحال کنید تا این رفتار در او تقویت شود.